Adviesraad komt met kritisch rapport over Nederlandse dierentuinen: er moet veel veranderen

27-03-2025, 23.59 uur

Nederlandse dierentuinen moeten de komende jaren aan de bak. Dat is de conclusie van een kritisch rapport van de Raad voor Dierenaangelegenheden (RDA) over de toekomst van de dierentuinbranche. Om toekomstbestendig te zijn, zouden dierenparken in Nederland transparanter en selectiever moeten worden, met meetbare resultaten.

De RDA kwam op eigen initiatief met een zienswijze naar aanleiding van de "dubbele houding" van de Nederlandse samenleving ten aanzien van dierentuinen. Dierenparken trekken weliswaar miljoenen bezoekers per jaar, maar er klinkt ook steeds meer kritiek.

ZIE OOK
Kritiek op Dolfinarium zwelt aan: zes politieke partijen willen uitsterfbeleid voor dolfijnen

Het 86 pagina's tellende rapport staat vol met aanbevelingen voor de sector en de overheid. "Dierwaardig" is het toverwoord: dierentuinen moeten kunnen garanderen dat dieren hun essentiële gedragsbehoeftes kunnen uitvoeren, vindt de raad. Lukt dat niet, dan zou de sector moeten overwegen een diersoort niet langer te houden. "Tenzij er zwaarwegende redenen zijn om dit wel te doen."

Dolfijnen
Dat kan gevolgen hebben voor het houden van bepaalde soorten. De RDA noemt specifiek olifanten, dolfijnen, primaten en beren. "Het houden van dieren in dierentuinen gaat gepaard met beperkingen die niet altijd verholpen kunnen worden", valt er te lezen. "Het is erg lastig om hoog-intelligente dieren voldoende uitdaging te bieden in hun verblijf om verveling te voorkomen."

Er is ook kritiek op "lichamelijke ingrepen" zoals het kortwieken van vleugels bij vogels. "In een dierwaardig systeem zouden dergelijke aantastingen van de integriteit niet structureel noodzakelijk mogen zijn om het welzijn van dieren te kunnen waarborgen."

Doden van gezonde dieren
Daarnaast wil men dat dierpresentaties met onnatuurlijke gedragingen en "aversieve trainingsmethoden" tot het verleden behoren. Het aanraken van dieren is eveneens uit den boze. Verder gaat het in het rapport over ethische afwegingen: de RDA vindt dat dierentuinen transparanter moeten communiceren over het doden van gezonde, overtallige dieren.

Dat wordt een "dilemma" genoemd. "Jonge dieren hebben als bijkomstigheid dat zij bezoekers trekken." Toch is er voor een schattig jong niet altijd plek. "Soms leidt fokken tot het boventallig worden van een dier, omdat er simpelweg geen ruimte voor is." Er zijn ook genetische en sociale redenen om dieren te doden.

Vrees
Als het aan de RDA ligt, doen dierentuinen hun best om het ontstaan van "boventalligheid" zo veel mogelijk te voorkomen. De parken zouden het publiek bovendien eerlijk moeten informeren over het beleid en de afwegingen. "De RDA ziet dat nog weinig dierentuinen hier transparant over communiceren, mede vanwege de vrees voor maatschappelijke kritiek."

Ook het huidige vergunningstelsel zorgt voor knelpunten. Zo worden verblijven die niet zichtbaar zijn voor publiek ook niet beoordeeld bij het toekennen van vergunningen, wat leidt tot "een verhoogd welzijnsrisico". Vergunningen zijn in principe voor onbepaalde tijd. "Dat betekent dat dierentuinen die niet veranderen hun vergunning behouden."

Tijdelijke vergunningen
Parken worden daardoor nauwelijks bijgestuurd op basis van nieuwe inzichten. Onwenselijk, oordeelt de RDA. Men pleit voor "een vaste periodieke herbeoordeling" of een systeem met tijdelijke vergunningen. Tot slot zijn er kanttekeningen bij natuurbehoud en educatie. Dierentuinen zijn daar nu al veel mee bezig, maar nergens wordt gemeten of de inspanningen ook daadwerkelijk effectief zijn.

De Raad voor Dierenaangelegenheden is een onafhankelijke raad van ongeveer veertig deskundigen. Men adviseert de minister van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur gevraagd of op eigen initiatief over vraagstukken op het gebied van dierenwelzijn.

Blijdorp
De zienswijze is opgesteld door oud-directeur van Stichting AAP David van Gennep, voormalig zoölogisch directeur van Apenheul Frank Rietkerk, dierenarts Frank Verstappen, universitair hoofddocent filosofie Bernice Bovenkerk, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Dierenrecht Janneke Vink en hoogleraar dierenwelzijn Bas Rodenburg, met hulp van oud-Blijdorp-directeur Marc Damen.